تهران با قله‌ی پایدار دماوندش، شلوغ‌ترین شهر ایران است. جایی که قدیم‌ها قریه‌ی ری بوده، اکنون پر است از خانه و ماشین و آدم. لابلای عمارت‌های تاریخی تهران، بوستان‌های قدیمی و موزه‌هایی که پر از یادگارهای گذشته‌اند، شلوغی و زندگی موج می‌زند.
تهران، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر ایران است. شهری در دامان رشته‌کوه البرز که هر گوشه‌ی آن چشم باز کنید، چشم‌انداز قله باشکوه دماوند را خواهید دید.
تهران مرکز سیاسی و اداری ایران به شمار می‌رود. این شهر قدیمی از دوره‌ی قاجاریه رونق گرفت و اکنون جمعیت زیادی را از همه‌ی شهرهای کشور در خود جا داده است. موزه‌های ارزشمند، بوستان‌های چشم‌نواز و عمارت‌های تاریخی بخش جذاب گردشگری تهران را تشکیل می‌دهند.
نماد شهر تهران برج آزادی است. برج میلاد نیز نماد دیگر آن است. تهران میزبان نزدیک به نیمی از فعالیت‌های صنعتی ایران است، کارخانجاتی در زمینه تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سیمان و مواد شیمیایی در این شهر واقع شده‌اند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر ایران است.
جغرافیای تهران
تهران حدود ۷۳۰ کیلومتر وسعت دارد. گستره‌ی آن از جنوب به کوه‌های ری و بی‌بی شهربانو، دشت ورامین و شهریار می‌رسد. این شهر که در دامنه‌ی جنوبی کوه البرز قرار دارد، از سمت شمال میان کوهستان واقع شده است.جمعیّت آن ۸٬۲۴۴٬۵۳۵ نفر است و بیست و پنجمین شهر پرجمعیّت جهان است. مساحت این شهر ۷۳۰ کیلومترمربع است.
ارتفاع شمال تهران از سطح دریا ۱۸۰۰ متر و ارتفاع جنوب آن از سطح دریا ۱۰۵۰ متر است. شمال شهر تحت تاثیر کوهستان است و هوای معتدل و مرطوب دارد. بقیه‌ی منطقه‌های شهر گرم و خشک و در زمستان‌ها سرد است. بیشترین دمای تهران ۴۳ درجه و کمترین آن ۱۵ درجه زیر صفر ثبت شده است.
همسایه‌های تهران، شمیرانات، کرج، دماوند، ورامین، ری، اسلامشهر و شهریار هستند.
نام تهران
نام تهران از کجا آمده است؟ نظریه‌های گوناگونی در این مورد وجود دارد. تعدادی از پژوهشگران معتقد هستند «ران» به معنی دامنه است و بنابراین تهران و شمیران به معنی بالادست و پایین دست بوده‌اند. بعضی‌ها به این نتیجه رسیده‌‌اند که محل قرار گرفتن این شهر دلیل نامگذاری آن بوده است؛ اطراف تهران را کوه فرا گرفته و تهران در گودی قرار دارد؛ پس آن را «ته ران» نامیده‌اند.
نظریه‌ی دیگر این است که تهران در ابتدا تهرام بوده و معنی آن منطقه‌ی گرمسیر است. در مقابل شمیرام یا شمیران منطقه‌ی سردسیر بوده است.
از طرف دیگر، باتوجه به رونق ری و نزدیکی ری به تهران، ممکن است نام اولیه‌ی این شهر ته ری ان یعنی محلی در ته ری بوده باشد.
نظر دیگر می‌گوید مردم تهران از ترس دشمن در زیر زمین پنهان می‌شدند و نام شهر از همین جا آمده است، یعنی مردم به ته ران یا زیرزمین می‌رفتند.
تاریخ‌نویسان باور دارند روستایی به نام تهران پیش از اسلام هم وجود داشته که بعدها نام آن معرب شده و به طهران تبدیل شد. در زمان جنبش مشروطه بار دیگر املای این واژه به تهران تغییر کرد.
تاریخ تهران
ری در گذشته مرکز سیاسی و بازرگانی برجسته‌ای بود و تهران روستای ری به‌شمار می‌رفت. از آنجا که پیشینه‌ی ری به ۵ هزار سال پیش از میلاد برمی‌گردد، تاریخ تهران را هم به آن پیوند داده بودند. اما در سال ۱۳۹۳ بود که پیدا شدن اسکلت انسان در محله‌ی مولوی تهران همه‌ی معادله‌ها را بر هم زد.
این اسکلت متعلق به ۷ هزار سال پیش از میلاد بود. همچنین نشانه‌های تمدن قیطریه و آثار باستانی که در در تپه‌های عباس‌آباد، بوستان پنجم خیابان پاسداران و دروس پیدا شده، نشان می‌دهد در سال‌های دور اقوامی در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند.
تهران بالا و پایین‌های تاریخی را پشت سر گذاشت تا دوره‌ی صفویه رسید. باغ و بوستان‌های تهران مورد پسند شاه طهماسب صفوی واقع شد. به دستور او بارو و خندق دور تهران کشیدند که از شمال به میدان توپخانه و خیابان سپه محدود می‌شد، و از جنوب به خیابان مولوی می‌رسید.
این باروها که به تعداد سوره‌های قرآن بودند، از شرق به خیابان ری و از غرب به خیابان وحدت اسلامی کنونی محدود بودند.
رونق شهر در دوره‌ی شاه عباس اول ادامه یافت و تعدادی پل، کاروانسرا و کاخ ساخته شد. در دوره‌ی زندیه و در زمان پادشاهی کریم‌خان زند، تهران چهار سال مرکز حکومت بود که بر آبادی شهر افزود. در دوران ناصرالدین شاه حصار و خندق‌های تازه‌ای برای این شهر ساختند. دروازه‌های قدیمی تهران از بین رفته‌اند، اما نام آن‌ها هنوز هست؛ مانند دروازه دولت، دروازه شمیران، دروازه دولاب و دروازه غار. نخستین ماشین که فورد کروکی بود، در دوره‌ی مظفرالدین شاه به تهران راه پیدا کرد.
اما شکوفایی تهران در دوره‌ی آقا محمد خان قاجار رخ داد که تهران پایتخت اعلام شد. در دوران پهلوی اول تهران تغییر چهره داد و با بر پا شدن ساختمان‌های مدرنی مانند بانک ملی، ساختمان تلگراف و تلفن و دانشکده‌ی نظامی، ظاهر مدرن‌تری به خود گرفت. تهران بزرگ همچنان به رشد خود ادامه داده و اکنون کلان‌شهری با حدود هشت میلیون جمعیت است.
محله‌های تهران
تهران قدیم چهار محله داشت؛ سنگلج، عودلاجان، بازار و چاله میدان. سپس در دوره‌ی ناصرالدین شاه محله‌های تازه‌ای به شهر اضافه شد، مانند ارگ، خانی‌‌آباد، جوادیه، پاچنار، پامنار و گود عرب‌ها. محله‌های دیگری هم در شهر شکل گرفت، ازجمله تجریش، تهران‌پارس، فرحزاد، حسن‌آباد، نازی‌‌آباد و طرشت.
پاتوق بخش‌های کوچک‌تر محله بود که نام جداگانه داشت. برای نمونه محله‌ی سنگلج دارای ۹ پاتوق بود، مثل پاتوق نایب شعبان یا پاتوق نایب صحبت.
محله‌های قدیمی با گذرها به هم وصل می‌شوند. نام تعدادی از گذرهای قدیمی هنوز بر سر زبان مردم است، مانند گذر امامزاده یحیا، گذر حمام نواب، گذر مروی، گذر مهدی موش و گذر نوروزخان.
بسیاری از محله‌های قدیمی تهران با نام قدیم خود وجود دارند. نامگذاری محله‌ها هم بی‌دلیل نبوده است. برای مثال منیریه که در زمان قاجار محله‌ای اعیان‌نشین بوده، از نام منیرالسلطنه، مادر کامران میرزای قاجاری، فرزند سوم ناصرالدین شاه، برگرفته شده است. سیدخندان به سید پیر و شیرین‌سخنی اشاره دارد که مردم این منطقه به او احترام می‌گذاشتند. پل چوبی به پلی اشاره دارد که برای رد شدن از دروازه شمیران و برای عبور از خندق‌های پر از آب مورد استفاده‌ی مردم بوده است. تهران تا سال ۱۳۹۵ دارای ۳۷۶ محله بوده است.
میدان‌های تهران
توپخانه، بهارستان، ارگ، پاقاپق و مشق، پنج میدانی بودند که در دوره‌ی قاجار در تهران ساخته شدند. سال‌ها بعد دوازده میدان دیگر برپا شد که طراحان آن مهندس‌های چک، فرانسه، آلمانی و دانمارکی بودند.
مردم تهران
زبان مردم تهران فارسی بوده و گویش آن‌ها به دلیل نزدیکی با ری، گویش راجی یا رازی بوده است. در این گویش واژه‌های مازندرانی وجود داشته است. این گویش تا چند نسل پیش در شمیران، دولاب، کن و سولقان شنیده می‌شد. تبعید طایفه‌ی زندیه از شیراز به تهران موجب اثرگذاری لهجه‌ی شیرازی بر گویش تهرانی شد. در زمان فعتحلی‌شاه، تفرشی‌ها و آشتیانی‌ها حکومت می‌کردند که در این مقطع زبان آن‌ها بر گویش مردم شهر تاثیرگذار بود.
گویش تهرانی کنونی از زمان قاجار به‌وجود آمده است. بیشتر از نیمی از مردم تهران در دو نسل اخیر به پایتخت مهاجرت کرده‌اند. پس از فارسی زبان‌ها، بیشترین جمعیت را آذربایجانی‌های تهران تشکیل می‌دهند. قوم سوم مازندرانی‌ها هستند.
رسم‌هایی مانند جشن نوروز، هفت‌سین، خانه تکانی، شب یلدا و فال حافظ در تهران رونق داشته است. قدیم‌ها شیرینی پنجره‌ای، خاتون، پادرازی و رشته به رشته برای نوروز پخته می‌شد.
سوغات تهران
انواع توت، سبزی کوهی، آلوچه و لواشک ترش و ملس دربند، سیب دماوند، سوهان ری، نقاشی روی چرم، فرش و جاجیم شمیران از سوغات تهران هستند. البته که مرکز خریدهای رنگارنگ تهران در کنار بازار بزرگ کاری می‌کنند، حتما دست پر از این شهر بیرون بروید.
غذای محلی تهران
سرگنجشکی، دمی بلغور جو، اشکنه اسفناج، قورمه سبزی، خورش قیمه و آش رشته غذای محلی تهران هستند.
دیدنی‌های تهران
چیزی که در تهران پایانی ندارد، جز ترافیک، جاهای دیدنی است. فهرست بلندی از کاخ‌های قدیمی، موزه‌ها و پارک‌ها پیش روی شما است. کاخ گلستان، کاخ موزه سعد‌آباد، خانه مقدم، کاخ نیاوران، باغ موزه نگارستان و عمارت مسعودیه نمونه‌های جذاب معماری و تاریخی هستند.
امامزاده صالح، حضرت عبدالعظیم، آرامگاه ابن بابویه و امامزاده داوود از دیدنی‌های تهران هستند.
باغ پرندگان لویزان، دریاچه چیتگر، بام تهران، پل طبیعت، پارک آب و آتش، باغ ایرانی، برج میلاد، مجموعه برج آزادی، دربند، درکه، توچال، بازار بزرگ و بازار تجریش برای گشت و گذار و بیرون کردن خستگی‌ها از تن عالی هستند.
به این فهرست می‌توانید سرزمین عجایب تیراژه، شهربازی بیلینو، آکواریوم پارک شهر، بوستان بهشت مادران، دوچرخه‌سواری در پارک چیتگر و بوستان‌های قدیمی مانند جمشیدیه، ساعی و ملت را اضافه کنید.
تعدادی زیادی موزه برای علاقه‌مندان به هنر و فرهنگ وجود دارد، مانند موزه رضا عباسی، موزه موسیقی، موزه فرش، موزه سینما، موزه حیات وحش هفت چنار، موزه دارآباد، موزه ملی، موزه پست و تلگراف، موزه ملی ایران، موزه آبگینه و موزه عروسک‌های ملل.
