ایالت کالیفرنیا بین صفحات تکتونیکی آمریکای شمالی و اقیانوس آرام قرار است و گسلهای فعالی همچون سان آندریاس در این منطقه وجود دارند. زلزله ۷.۹ ریشتری که اواخر ماه گذشته در جزیره کودیاک، آلاسکا به وقوع پیوست، آخرین هشدار مرتبط به فعالیتهای مهم لرزهای در امتداد اقیانوس آرام بود. زمینلرزههایی که در سال ۲۰۱۷، در نزدیکی مرز ایران و عراق (کرمانشاه) و در مرکز مکزیک رخ دادند با شدتهایی به ترتیب ۷.۳ و ۷.۱ ریشتر، از لحاظ بزرگی در محدوده زلزلههایی هستند که احتمالا طی دهههای آینده در نواحی پرجمعیت کالیفرنیا رخ میدهند.
وضعیت زلزله در کالیفرنیا مطمئنا وخیمتر از چیزی است که بسیاری از افراد غیرمتخصص تصور میکنند. اگرچه بسیاری از مردم کالیفرنیا در مورد یک زلزله اطلاعات گستردهای دارند، اما بسیاری از آنها هنوز شخصا یک زلزله بزرگ را تجربه نکردهاند. برای زلزلههای بزرگ به خصوص زلزلههای ۷ ریشتر و بزرگتر از آن، کالیفرنیا در واقع در یک خشکسالی زلزله به سرمیبرد. چندین بخش از گسل سان آندریاس اکنون میتوانند زلزلههای بزرگ و مخربی را پدید بیاورند.
خبر خوب این است که آمادگی برای زلزله، بخشی از فرهنگ این ایالت است و علم زمینلرزه هم همواره در حال پیشرفت است، از جمله سیستمهای شبیه سازی اثرات زلزلههای بزرگ و ساخت سیستمهای هشدار دهنده زلزله برای نواحی واقع در سواحل اقیانوس آرام.
آخرین زلزله بزرگ
آتشسوزی ناشی از زلزله، ۱۸ آوریل سال ۱۹۰۶ سانفرانسیسکو
کالیفرنیا در تاریخ زلزلهشناسی جایگاه خاصی داشته است. زمینلرزه سال ۱۹۰۶ سانفرانسیسکو (با شدت ۷.۸ ریشتر) برای آگاهی از خطرات زلزله و پیشرفت علم زمین لرزه (و این واقعیت که زمینلرزهها نتیجه نیروی آزاد شده در حین لغزش سریع لبههای یک گسل به هم هستند) اهمیت خاصی داشته است. گسل سان آندریاس در این زلزله به اندازه ۶ متر لغزش داشت.
اگرچه آسیبهای ناشی از زمینلرزه در بسیاری از نقاط گسل تقریبا۵۰۰ کیلومتری شدید بودند، اما بسیاری از نواحی سانفرانسیسکو در اثر آتشسوزیها و مشکلات در خدمات اضطراری از بین رفت. در این چنین مواردی نیاز به برنامهریزی دقیق برای واکنش نشان دادن در مقابل زلزله است. اگر یک زلزله بزرگ در طول فصل آتش سوزی در لسآنجلس رخ دهد، ممکن است که منجر به یک فاجعه عظیم انسانی شود.
علم لرزهنگاری
هنگامی که یک زلزله بزرگ در هر نقطه از سیاره ما رخ میدهد، شبکههای لرزهنگاری جهانی و پروتکلهای پاسخ سریع به دانشمندان، امکان ارزیابی سریع آن در کمتر از چند دقیقه از جمله، محل، تلفات و خرابیها را میدهند. و دانشمندان با در نظر گرفتن فشارهایی که در طول گسلهای نقشه بردار شده پدید آمدهاند، تاریخچه زلزلههای گذشته، اطلاعات و مدلهای شبیهسازی شده، میتوانند احتمال و بزرگی زلزله را در دورههای زمانی طولانی در کالیفرنیا و سایر نقاط پیشبینی کنند. با این وجود، فعل و انفعالات و برهمکنشهای گسلها به شدت بینظماند. و حتی با پیشرفتهای مداوم در پژوهشها نظری و آزمایشگاهی، پدیدههای قابل پیشبینی وجود ندارند که نشان دهند زمان، مکان و اندازه زمینلرزهها قابل پیشبینی هستند.
زمینلرزههای بزرگ معمولا بدون هیچ هشدار فوری رخ میدهند و رفع خطرات چنین زلزلههایی مستلزم آمادگی و برنامهریزیهای دقیق است. چنین زلزلههایی میتوانند، چالشهای جدی در پی داشته باشند، چرا که بسیاری از شهرها و کشورها ممکن است، برای چندین دهه یا بیشتر چنین زمینلرزههای بزرگی را تجربه نکرده باشند.
خشکسالی زلزله در کالیفرنیا
شکستن پل بلوار سانتا مونیکا در لسآنجلس در طول زلزله نورتریج، ۱۷ ژانویه ۱۹۹۴
زمینلرزه سال ۱۹۰۶ سانفرانسیسکو آخرین زمینلرزه بیشتر از ۷ درجه در مقیاس ریشتری است که در گسل سان آندریاس رخ داده است. حرکات بیوقفه صفحات تکتونیکی به این معنی است که هر ساله رشتههای گسل، تنشهایی را پدید می آورند که به فرولغزشهای چند میلیمتری تا چند سانتیمتر ختم میشوند. در نهایت این تنشها به صورت ناگهانی انرژی خود را در زمینلرزه آزاد میکنند. اما بخش مرکز جنوبی گسل سان آندریاس از سال ۱۸۵۷ فرو نلغزیده است و بخش جنوبی ممکن است که از سال ۱۶۸۰ نلغزیده باشد. گسل هایوارد در منطقه خلیج سانفرانسیسکو هم از سال ۱۸۶۸ یک زمینلرزه بزرگ را پدید نیاورده است. در نتیجه برخی پیشبینیهای انجام شده نشان میدهد که تا سال ۲۰۴۵، احتمال وقوع زلزله ۷ریشتری یا بزرگتر در منطقه کالیفرنیا تا ۹۳ درصد است. در این پیشبینی، بیشترین احتمال وقوع زلزله در طول گسل سان آندریاس پیشبینی شده است.
جمعیت کالیفرنیا پس از زمینلرزه ۱۹۰۶ بیش از ۲۰ برابر شده است، اکنون جمعیت این ایالت به نزدیک ۴۰ میلیون نفر رسیده است. بسیاری از ساکنان و همه مدیران بحران، برنامهریزهایی را برای آمادگی در مقابل زلزله انجام دادهاند. این آمادگیها از پیشرفتهترین برنامههای آمادگی برای زلزله در سطح جهان محسوب میشوند.
برای عموم مردم آمادهسازی برای مقابله با زلزله شامل، مانور آمادگی برای زلزله موسوم به the Great California Shakeout است که از سال ۲۰۰۸، هر سال برگزار میشود و در آن، مردم برای مقابله با زلزله و دیگر فجایع طبیعی آماده میشوند. پس از زلزله سال ۱۹۳۳ در لانگ بیچ که۶.۴ ریشتر قدرت داشت، هیچ زمینلرزهای در کالیفرنیا بیش از ۱۰۰ نفر کشته نداده است. زلزلههای دیگری که در این ناحیه روی دادهاند، هر کدام بیش از یک میلیارد دلار خسارت وارد کردهاند، اما از جهت تلفات انسانی، در این رویدادها، کشتهها متجاوز از چند ده یا کمتر بودهاند.
اجرای قانونهای ساختمانسازی ایمن و برنامهریزی اضطراری، باعث کاهش میزان مرگ و میر در این زلزلههای متوسط شده است. هر کدام از این زلزلهها ممکن بود، در کشورهایی که آمادگی کمتری دارند، به حوادثی فاجعهبار تبدیل شوند. اما قطعا زمانی که یک زلزلهی بزرگ در گسل سان آندریاس به وقوع بپیوندد، زیرساختها و مدیریت برنامهریزیها و آمادگی عمومی ایالت کالیفرنیا به صورت جدی مورد آزمایش قرار میگیرند.
نقشهای از کالیفرنیا که احتمال وقوع زلزله را بنا به پیشبینیها نشان میدهد. همانطور که مشاهده میکنید، تقریبا تمامی بخشهای گسل سان آندریاس با توجه به وقوع زلزله در طول قرن گذشته و قبل از آن با رنگ قرمز مشخص شده است
ارزیابی میزان آسیبها و تلفات در چنین رویدادی، بسیار دشوار است و همچنین شدت خطرات به عوامل دیگری همچون رانشزمین یا آتشسوزهای ناشی از زلزله هم مرتبط است. چندین کشور، هم اکنون به دنبال ساخت سیستمهای هشدار زلزلهای هستند که از ابتدای تشخیص حرکت زمین در نزدیکی منبع زلزله و قبل از وقوع زلزلهای شدید، وظیفه آگاهسازی و هشدار به مردم را انجام میدهند.
این پاسخ سریع میتواند آسیبهای زیرساختی زلزله را کاهش دهد. چنین سیستمهای هشدار زلزلهای میتوانند، تا ۱۰ ثانیه قبل از وقوع زلزله، هشدارهایی را بفرستند، اما احتمالا برای بسیاری از زلزلههای کالیفرنیا، زمان این هشدارها کمتر باشد. هم اکنون در کشورهای ژاپن، تایوان، مکزیک و رومانی چنین سیستمهای هشدار زلزلهای فعالیت میکنند. سیستمهای هشدار زلزله در کالیفرنیا و نواحی غربی ایالات متحده آمریکا (شمال غرب اقیانوس آرام) هنوز در مراحل ساختاند و برخی نسخههای آزمایشی از آن در حال فعالیتاند.
هشدار زودهنگام زلزله به هیچ وجه نمیتواند، تاثیر معجزهآسایی برای نجات جان مردم داشته باشد، اما میتواند، گام مهمی برای بهبود ایمنی و آگاهیسازی از زلزله باشد. مدیریت ریسک زلزله هم نیازمند سیستم انعطافپذیری با وجود آگاهیهای اجتماعی، آموزش و ارتباطات همراه با واکنشهای بلند و کوتاه مدت مناسب و محیطی ایمن دارد.