کاخ‌های زیبای تهران، گوشه‌ای از میراث تاریخی غنی ایران دوره معاصر هستند که گردشگران داخلی و خارجی بسیاری از آن‌ها دیدن می‌کنند.
در تهران کاخ‌های زیبایی از دوره قاجار بازمانده است که در دوره‌های بعد به فضاهای آن‌ها اضافه شد و مرمت‌هایی در آن‌ها صورت گرفت و مورد استفاده قرار گرفتند. برخی از این کاخ‌ها نیز ویران شدند و به جای آن‌ها کاخ‌های جدیدی در دوره پهلوی از نو ساخته شد تا شکوه این حاکمیت بیشتر در چشم دنیا دیده شود. کاخ‌هایی که از دوره قاجار برجای مانده است نسبت به ساخته های دوره پهلوی ساده‌تر هستند. به این دلیل که ایران دوره پهلوی سعی در بازگشت شکوه حکومت‌های باستانی را داشت و با کشورهای خارجی بیشتری نسبت به عصر حاکمیت قجر روابط سیاسی داشت، به این منظور کاخ‌های مورد استفاده عصر خود را هر چه باشکوه‌تر در چشم سیاستمداران دنیا، نشان می‌داد. تصویر زیر مربوط به کاخ پهلوی نیاوران است.
کاخ‌های تهران به دلیل داشتن سابقه کم در ساخت بنا و داشتن سابقه کم، توانسته‌اند اصل خود را حفظ کنند و همین امر سبب شده است که این بناها آسیب کمتری ببینند. تهران به دلیل داشتن این جاذبه‌های ویژه و جذاب، شهری متفاوت‌تر از شهرهای دیگر ایران است.
کاخ گلستان
شاید زیباترین کاخ از مجموعه کاخ‌های تهران و نگین انگشتری این کاخ‌ها را بتوان کاخ گلستان دانست. این کاخ دارای سابقه بسیار است. کاخ گلستان یک مجموعه کاخ است که بنای آن در زمان یک سلسله ساخته شده و سپس در طول زمان در دوره‌های بعد محوطه‌هایی به آن اضافه شده است. تاریخ ساخت بنا را در زمان شاه عباس صفوی دانسته‌اند. کاخ گلستان در عهد قجر مورد استفاده بود. در دوره ناصرالدین شاه قاجار و با مسافرت‌هایی که شاه به کشورهای خارجی داشت، تحت تاثیر معماری اروپایی قرار گرفت و تغییراتی به سبک اروپایی در معماری کاخ گلستان انجام داد.
شمس‌العماره زیباترین و خاص‌ترین بنای کاخ گلستان است. ساختمان شمس‌العماره دارای ۵ طبقه است. این ساختمان در حدود ۳۵ متر ارتفاع دارد که در زمان ساخت خود بلندترین بنای شهر تهران بود. این بنا در روزگار خود، زیباترین بنای شهر تهران بود و اولین بار در شهر تهران بر بالای شمس العماره ساعتی که ملکه ویکتوریا به شاه قاجار داده بود بر فراز شمس‌العماره نصب شد. امروزه این مجموعه کاخ‌ها از غنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران هستند که هر کدام تبدیل به موزه‌ای شده‌اند که علاقه‌مندان می‌توانند در طول روز از آن دیدن کنند. بزرگترین کاخ در مجموعه کاخ گلستان، کاخ تالار سلام است. این کاخ به تقلید از ساختمان موزه‌های سلطنتی اروپا ساخته شد. وجه تسمیه نام کاخ بر اساس کار ویژه این کاخ که مراسم استقبال در آن صورت می‌گرفت، در نظر گرفته شد. امروزه این اتاق نیز به موزه‌ای تبدیل شده است که ماکتی از جواهرات ملی ایران را در آن جای داده‌اند.
شمس‌العماره
یکی دیگر از بخش‌های کاخ گلستان دارالاماره است. این قسمت از کاخ، قدیمی‌ترین بخش کاخ گلستان است. ساخت این بخش را به دوران کریم‌خان زند نسبت می‌دهند. در دوره‌های بعد این بنا به دست آقامحمدخان قاجار افتاد و او بسیاری از بخش‌ها و وسایل ارگ کریمخانی را به این بنا انتقال داد که مشهورترین آن‌ها ایوان تخت مرمر است. در این کاخ برای تراشیدن تخت از اساتید مشهور اصفهان استفاده شد و تلاش شد تا تخت را بر اساس توصیفات شاهنامه از تخت جمشید، شاه پیشدادی ایران بسازند. بر این اساس فرشته و دیوهایی که در زیر تخت قرار دارند و تخت بر دوش آن‌ها حمل می‌شود، برگرفته از همین داستان‌ها است.
تخت مرمر
خلوت کریمخانی یکی دیگر از بخش‌های مهم کاخ گلستان است که حوض آن نیز در نقاشی زیبای کمال‌الملک مشهور شد.
عمارت بادگیر معروف به محل تاجگذاری مظفرالدین‌شاه است. این بخش که دارای تزیین‌های زیبای معرق‌کاری است یکی دیگر از بخش‌های کاخ گلستان است. موزه مردم‌شناسی کاخ گلستان که در محل کاخ ابیض (کاخ سفید) قرار دارد، از دیگر بخش‌های کاخ است.
عمارت بادگیر
کاخ ابیض
کاخ سعدآباد
کاخ سعدآباد یکی از دیگر از کاخ‌های زیبای ایران است. این کاخ بنایی است که در بخش شمالی تهران و در یکی از خوش آب و هواترین قسمت‌های تهران یعنی دربند، و مساحت آن در حدود ۱۱۰ هکتار است. کاخ سعدآباد در دوره قاجار به قصد محل استقرار تابستانی شاهان این سلسله بنا شد. این کاخ در دوره اول و دوم پهلوی نیز مورد استفاده قرار گرفت. مجموعه کاخ سعدآباد شامل ۱۸ موزه است که هر کدام یک کاخ مخصوص خانواده شاهنشاهی بوده است. گفته شده آخرین کاخی که در مجموعه سعدآباد ساخته شد، مربوط به لیلا پهلوی بوده است. در مصالح این بنا از سرب نیز استفاده شده است. دلیل استفاده از فلز سرب در این بنا را ایجاد مقاومت سازه در برابر فرسایش دانسته‌اند.
کاخ سفید یا کاخ موزه ملت سعدآباد را می‌توان بزرگترین بخش کاخ‌های سعدآباد دانست. کاخ سبز در سال ۱۳۱۰ شمسی به دستور رضاشاه پهلوی ساخته شد. این کاخ که با سنگ مرمر ساخته شده، دارای تزیینات گچ‌بری زیبایی است. در این کاخ پرده‌های دارای نقاشی‌های رنگ روغن است که محتوای آن‌ها را داستان‌های شاهنامه فردوسی تشکیل می‌دهد. تالارهای این کاخ به سبک اشرافی فرانسه تزیین شده‌اند.
از معروف‌ترین و زیباترین کاخ‌های مجموعه سعدآباد می‌توان به کاخ موزه سبز و کاخ احمدشاه اشاره کرد. کاخ سبز جزی مهم‌ترین بخش‌های مجموعه سعدآباد است. این کاخ دارای تزئینات زیبایی از هنر تهذیب و خاتم‌کاری است که بر زیبایی کاخ افزوده است. سقف این کاخ به شکل نقش یک فرش است که با خلاقیتی غیرقابل توصیف توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. در این کاخ اشیای نفیسی مربوط به تاریخ اروپا در معرض دید قرار دارد که بسیار قابل توجه‌اند.
کاخ احمدشاه قدیمی‌ترین کاخ موجود در مجموعه سعدآباد است و از آن به عنوان دفتر موزه استفاده می‌شود. بخشی از همین کاخ امروزه در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار دارد. یکی دیگر از بخش‌های کاخ که امروزه با نام جمهور شهرت دارد، محلی است که دولت‌های امروزی از آن برای اقامتگاه مهمانان ویژه استفاده می‌کنند. این قسمت از کاخ در واقع اقامتگاه و کاخ تاج‌الملوک، همسر رضاشاه و مادر پهلوی دوم بوده است.
کاخ نیاوران
دهکده نیاوران مربوط به شاهان قاجار بود. نام این منطقه برگرفته از نی‌هایی که در این منطقه می‌رویید. در واقع این منطقه نیزار بوده است. کاخ نیاوران یک کاخ قجری است.ساخت کاخ نیاوران به دستور فتحعلی‌شاه بود. در دوره ناصرالدین‌شاه وی دستور ساخت کاخ صاحبقرانیه را داد و این کاخ به باغ نیاوران اضافه شد. آخرین کاخی که در دوره قاجار در آن منطقه بنا شد، مربوط به احمدشاه بوده است.
کوشک احمدشاهی در اواخر دوره قاجار برای خوابگاه ییلاقی احمدشاه در میان باغ نیاوران در نظر گرفته شد. این باغ دارای مساحتی بیش از ۸۰۰متر در دو طبقه با سقفی شیروانی بنا شد. از ویژگی‌های این بنا تزیینات و نمای آجری آن است . آجرهای این بنا از نوع منقوش قالبی با طرح‌های متنوع و نخودی رنگ هستند.
در دوره پهلوی، محمدرضا پهلوی کاخ فتحعلی‌شاه را از بین برد و به جای آن در سال ۱۳۳۷ دستور ساخت کاخ اختصاصی نیاوران را داد که تا سال ۱۳۴۶ اتمام یافت. کاخ نیاوران مساحتی در حدود ۹۰۰۰ مترمربع را به خود اختصاص داد. طراحی کاخ نیاوران به وسیله مهندس محسن فروغی انجام شد. طبقه همکف این بنا یک سراسری بزرگ بود که اتاق‌ها در اطراف آن بودند. این کاخ علاوه بر قرار گرفتن برای پذیرایی مهمانان خارجی، اتاق‌‌هایی مخصوص شاه و خانواده وی نیز در آن در نظر گرفته شده بود.
سقف باز کاخ اختصاصی نیاوران
این کاخ امروزه شامل مجموعه‌هایی نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی خارجی و اشیا تزیینی است که امروزه به عنوان موزه در معرض دید مردم و علاقه‌مندان برای بازدید قرار دارد.
اکنون محوطه کاخ شامل کاخ اختصاصی نیاوران، کاخ صاحبقرانیه و کوشک احمدشاهی، موزه جهان نما، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران و باغ کتیبه‌ها است.
کاخ شهربانی
یکی دیگر از کاخ‌های زیبای تهران کاخ شهربانی است. این کاخ به دستور رضا شاه ساخته شد. طراحی بیرونی این ساخت الهام گرفته از ساختمان‌های باستانی ایران بویژه تخت جمشید است، اما داخل کاخ و تزیینات داخلی آن بر اساس معماری اروپایی ساخته شده است. رضاشاه این ساختمان را برای اداره امور شهربانی ساخت. این ساختمان که در ضلع شمالی خیابان امام خمینی قرار دارد، هم‌اکنون مورد استفاده وزارت امور خارجه است.
عمارت مسعودیه
عمارت مسعودیه تهران واقع در بهارستان، یکی دیگر از ساختمان‌های بی‌نظیر تهران است. سابقه این عمارت به عهد قاجار می‌رسد. این عمارت به دستور ظل‌السلطان ساخته شد. امروزه زیبایی دلفریب این عمارت گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به سمت خود سوق می‌دهد.
تهران دارای کاخ‌های بسیار دیگری از جمله کاخ مرمر، عمارت بهارستان و… است. اما زیباترین کاخ‌های تهران را در همین پنج کاخی که در نوشتار آمد، می‌توان دانست. از این پنج کاخ، کاخ گلستان در صدر قرار دارد و به عنوان نگین تمامی کاخ‌های تهران می‌درخشد. بازدید از این کاخ‌های زیبای تهران چشم‌ها را خیره می‌کند و فرهنگ، هنر و تمدن ایران معاصر را به کسانی که علاقه‌مند به هنر و معماری این دوره هستند، نشان می‌دهد. کاخ‌های تهران را علاوه بر گردشگران داخلی، گردشگران خارجی بسیاری بازدید می‌کنند. برای این گردشگران دیدن کاخ‌های دوره قجر و پهلوی‌ها و شاهان ایران و آشنایی با نحوه زندگی آن‌ها بسیار جذاب و شگفت‌انگیز است.