فدکس (FedEx) از جمله‌ی سه شرکت بزرگ در حوزه‌ی لجستیک در سطح جهان است که با در پیش گرفتن روش‌های خلاقانه تحولات بزرگی را در حوزه‌ی ارسال کالا رقم زده است. فدکس را باید هلدینگی مشتمل بر شرکت‌هایی نظیر فدکس اکسپرس، تی‌ان‌تی اکسپرس، فدکس گراند، فدکس فرایت و فدکس سرویس بدانیم که در مجموع کسب و کار لجستیک این هلدینگ را تشکیل می‌دهند. هر یک از زیر مجموعه‌های این شرکت حوزه‌ای را پوشش داده‌اند. تی‌ان‌تی اکسپرس وظیفه‌ی حمل و نقل بسته‌های کوچک در حوزه‌ی بین‌الملل را بر عهده دارد. فدکس اکسپرس تمرکز خود را روی بسته‌هایی قرارداده که باید در یک محدوده‌ی زمانی مشخص به دست گیرنده برسند. فدکس فرایت وظیفه‌ی حمل بسته‌های بزرگی را بر عهده دارد که باید با استفاده از کشنده‌ها و کامیون‌ها انتقال یابند. فدکس گراند که در ایالات متحده‌ی آمریکا و کانادا فعال است، انتقال زمینی بسته‌ها را بر عهده دارد. فدکس سرویس نیز در حوزه‌ی فروش، بازاریابی، ارتباطات و پشتیبانی از سایر کسب و کارها را بر عهده دارد.
شرکت آمریکایی فدکس توسط فردریک والاک اسمیت (Frederick Wallac Smith) در ۱۸ ژوئن سال ۱۹۷۱ تاسیس شده است. دلیل اصلی موفقیت فدکس را باید در ابداع روش‌های خلاقانه‌ای خواند که توسط این شرکت بنیان گذاشته شده و امروز توسط رقبایی نظیر یو پی اِس و دی‌اچ‌ال نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از جمله‌ی روش‌های خلاقانه‌ای که برای اولین بار توسط فدکس برای مدیریت بسته‌های جمع‌آوری شده پیاده شده باید به جمع‌آوری، پردازش و ارسال بسته‌ها پس از غروب خورشید اشاره کرد. فدکس اکسپرس به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های فدکس که وظیفه‌ی اصلی را بر عهده دارد، کار اصلی خود را که همان انتقال بسته‌های جمع‌آوری شده به فرودگاه‌های هاب و دسته‌بندی و ارسال است را از ساعت ۱۰ شب آغاز می‌کند، بطوریکه با وجود حساسیت و فشردگی فرایند جداسازی و ارسال، تمام بسته‌ها صبح روز بعد به دست گیرندگان می‌رسد. علاوه بر تمرکز بخش عمده‌ای از فعالیت‌های فدکس در ساعات شب و بامداد، باید به سیستم رهگیری بسته‌ها بصورت آنی اشاره کرد. با استفاده از این روش فدکس قادر است تا در هر لحظه مشخص کند که بسته‌ی مورد نظر در کدام مرحله و در چه فاصله‌ای از مبدا یا مقصد قرار دارد.
یکی دیگر از عواملی را که باعث پایین نگه داشتن هزینه‌ها و بهره‌وری هر چه بیشتر فدکس می‌شود، استفاده از هواپیماهای قدیمی است. هرچند بسیاری از خطوط هوایی در سراسر جهان در تلاشند تا همواره از جدیدترین هواپیماهای تولید شده که مصرف سوخت به مراتب کمتری دارند، استفاده کنند، اما این موضوع در مورد فدکس صادق نیست. فدکس ترجیح می‌دهد تا هواپیماهای قدیمی را با هزینه‌ای به مراتب کمتر خریداری کند. یکی دیگر از سیاست‌های فدکس که آن را در نقطه‌ی مقابل ایرلاین‌ها قرار می‌دهد، استفاده از هواپیماها تنها در ساعات مشخصی از روز است. هرچند ایرلاین‌های تجاری ترجیح می‌دهند تا برای بهره‌وری بیشتر، هواپیمای خود را در طول روز بصورت ممتد مورد استفاده قرار دهند، اما فدکس با توجه به آغاز فعالیتش از ساعت ۱۰ شب، هواپیماهای خود را در ساعات محدودی مورد استفاده قرار می‌دهد. همچنین باید استفاده از آخرین فناوری‌های دسته‌بندی مکانیزه در فرودگاه‌های هاب را عامل دیگری برای کاهش اشتباه و همچنین بهره‌وری بیشتر توسط آمازون خواند.
فدکس با شعار The World On Time براساس اعتقاد فردریک اسمیت، بنیان‌گذار این شرکت با در نظر داشتن زمان به عنوان یکی از ارزشمندترین سرمایه‌ها، به بهینه‌ترین شکل ممکن عمل کرده و در مسیر بهبود هر چه بیشتر این بهینگی نیز قدم برمی‌دارد. فرودگاه‌های هاب را باید از جمله‌ی اصلی‌ترین ابزارهای فدکس برای تحقق این روش خواند. فدکس هاب اصلی خود را با عنوان سوپرهاب در ممفیس ایالات متحده مستقر کرده و هاب‌های بین‌المللی آن در شهرهای گوانگژو، اوزاکا، شانگهای، سنگاپور، اینچئون، تورنتو، دبی، پاریس، کلن و میلان مستقر شده‌اند. علاوه بر سوپرهاب ممفیس، هفت هاب دیگر در ایالات متحده قرار گرفته که هر یک در بهینه‌ترین موقعیت مکانی ممکن و براساس داده‌های آماری حاصل از ترافیک میزان بسته‌ها در مقاصد مورد نظر و شهرهای اطراف که شامل کوچک‌ترین شهرها نیز می‌شوند، انتخاب شده‌اند.
از ایده تا تاسیس
ایده‌ی تاسیس یک شرکت لجستیک در دهه‌ی ۶۰ میلادی همزمان با دوران تحصیل فردریک والاک اسمیت به ذهن این دانشجوی دانشگاه Yale رسید. وی ایده‌ی خود را در قالب مقاله‌ای در کلاس اقتصاد ارائه کرد. اسمیت در مقاله‌ی خود زمان را یکی از سرمایه‌های بزرگ جامعه خوانده و ارزش آن را حتی با پول برابر عنوان کرده بود. اسمیت در مقاله‌ی خود عنوان کرده بود که محصولات ارزشمند زیادی نظیر محصولات الکترونیک تولید شده و مورد استقبال کاربران قرار می‌گیرند، حال آنکه نبود سیستم توزیع خوب یک مشکل اساسی برای این شرکت‌ها است. فردریک اسمیت سیستم کارگوی مورد استفاده در ایالات متحده را به دلیل وجود مشکلات ساختاری و همچنین محدودیت قوانین، ناکارآمد خوانده و پیشنهادی را ارائه کرده بود که نتیجه‌ی آن همان فدرال اکسپرس (فدرال اکسپرس نامی بود که در ابتدا برای شرکت اسمیت انتخاب شده بود) بود.
اسمیت در مقاله‌ی خود لزوم ایجاد یک سیستم جامع لجستیک را عنوان کرده بود که وظیفه‌ی آن تحویل بسته از مبدا و تحویل آن در مقصد با استفاده از انواع روش‌های حمل و نقل نظیر هواپیما، ایستگاه‌های پستی، دپو کردن و خودروهای ون بود. وی پیش‌بینی کرده بود که برای حصول اطمینان از اینکه بسته‌ها به روش درستی دسته‌بندی می‌شوند، وجود مراکز دسته‌بندی ضروری خواهد بود، بطوریکه بسته‌های دریافتی باید پس از دسته‌بندی به سمت مقاصد حرکت کنند.
هرچند این ایده در دانشگاه چندان مورد استقبال قرار نگرفت، اما اسمیت در سال ۱۹۷۱ شرکت خود را با استفاده از ارثیه‌ی چهار میلیون دلاری و خرید دو فروند هواپیما راه‌اندازی کرد. اسمیت پس از دو سال از زمان آغاز فعالیت خود، در سال ۱۹۷۴ با جذب سرمایه‌ای ۹۱ میلیون دلاری به ممفیس و فرودگاه این شهر که اکنون به سوپرهاب فدرال اکسپرس تبدیل شده، نقل مکان کرد. جذب سرمایه‌ی ۹۱ میلیون دلاری این امکان را در اختیار اسمیت قرار داد تا با خرید ۲۵ فروند هواپیمای فالکون ۲۰ اس، بتواند شبکه‌ای از ۲۵ شهر را در ایالات متحده‌ی آمریکا به هم وصل کرده و راه‌اندازی کند. همزمان با این انتقال، او فرایند پردازش و ارسال در طول شب را نیز در پیش گرفته شد.
هرچند فدرال اکسپرس در ابتدا موفق شده بود تا سرمایه‌ی خوبی جذب کند، اما این شرکت همواره در حال از دست دادن پول بود، بطوریکه تا آستانه‌ی ورشکستگی پیش رفت. تلاش‌های اسمیت برای جذب سرمایه نتیجه داد و این شرکت موفق شد تا سرمایه‌ای ۵۰ تا ۷۰ میلیون دلاری را در روزهایی که به شدت در حال ضرردهی بود، جذب کند. تلاش‌های اسمیت بالاخره نتیجه داد و این شرکت تقریبا ۵ سال پس از تاسیس و سه سال پس از آغاز به کار رسمی برای جابجایی بسته‌های ارسالی، به سوددهی برسد. فدرال اکسپرس در سال ۱۹۷۶ با میانگین روزانه ۱۹ هزار بسته سودده شد و و از آن پس روند رشد و درآمدزایی را با سرعتی ایده‌آل و مثال زدنی طی کرد.
بازنگری قوانین و شکوفایی فدرال اکسپرس
بازنگری در قوانین هوایی ایالات متحده و امکان استفاده از هواپیما بصورت کامل برای مصارف کارگو، در سال ۱۹۷۷ این امکان را در اختیار فدرال اکسپرس قرار داد و تا اولین هواپیماهای پهن پیکر خود را خریداری کرده و با استفاده از آن‌ها به جمع آوری و پخش مرسوله‌ها اقدام کند. این شرکت ابتدا ۷ فروند بوئینگ ۱۰۰-۷۲۷ خریداری کرد. فدرال اکسپرس همواره سعی کرده تا از آخرین فناوری‌های موجود استفاده کند. این شرکت پس از ورود به تالار بورس در سال ۱۹۸۷ لقب اولین شرکت حمل ونقل را به خود اختصاص داد که از یک رایانه‌ی مرکزی برای پیاده‌سازی انواع سناریوها با داشتن فاکتورهایی نظیر وضعیت آب و هوا، مشتریان، انواع عملیات و سرویس‌ها استفاده می‌کرد.
فدرال اکسپرس در سال ۱۹۸۱ با قدرت هر چه بیشتر به فعالیتش ادامه داد، بطوریکه با معرفی سرویس ارسال نامه و مستندات طی ساعات شب و تحویل در صبح فردا به رقابت با سرویس تحویل فوری اداره‌ی پست آمریکا برخاست. این شرکت در همان سال با آغاز سرویس‌دهی در کانادا به خارج از مرزهای آمریکا رفت و سوپرهاب خود در ممفیس را نیز افتتاح کرد.
در سال ۱۹۸۳ فدکس از مرز فروش یک میلیارد دلاری عبور کرد. فدرال اکسپرس در سال ۱۹۸۶ یکی از فناوری‌های خلاقانه و ماندگار خود را با نام SuperTracker معرفی کرد. سوپرترکر در واقع یک بارکدخوان دستی بود که در سال ۱۹۸۶ برای اولین بار توسط فدرال اکسپرس در حوزه‌ی لجستیک معرفی شد. این بارکدخوان سیار و دستی امکان رهگیری بسته‌ها را بسیار راحت کرد. دهه‌ی ۸۰ میلادی را باید بازه‌ای خواند که فدرال اکسپرس در حال تثبیت جای پایش همزمان با رشد بسیار سریع بود. این شرکت با وجود حضور در کانادا و آمریکا سودای حضور در بازارهای بین‌المللی را نیز در سر می‌پروراند و همزمان با افتتاح هاب‌های محلی بیشتر در داخل آمریکا، کیفیت سرویس‌دهی خود را نیز افزایش می‌داد. استفاده از این هاب‌ها به نوعی بهینگی سیستم جمع آوری و توزیع فدرال اکسپرس را تضمین می‌کرد.
فدرال اکسپرس از اواخر دهه‌ی ۸۰ میلادی تصاحب شرکت‌های رقیب را برای رشد و حضور در سایر قاره‌های جهان آغاز کرد که همزمان با افتتاح هاب‌های جدیدی در کشور‌های مختلف بود.
رشد با تصاحب رقبا در کنار ظهور آمازون
فدکس در سال ۱۹۸۹ میلادی با خرید شرکت Flying Tiger Line و افتتاح هابی در آلاسکا، عملا زمینه‌ی حضور در بازار شرق آسیا را فراهم کرد. فدرال اکسپرس با پیشرفت فناوری‌های مبتنی بر الکترونیک، استفاده از ابزارهای رهگیری پیشرفته‌تر را در دستور کار قرار داد. فدرال اکسپرس در سال ۱۹۹۴ نام خود را عوض کرده و به فدکس (FedEx) تغییر داد. همزمان با تغییر نام، وب‌سایتی به همین نام نیز تاسیس شد که امکان رهگیری آنلاین بسته‌های ارسالی را برای کاربران فراهم می‌کرد. استفاده از فناوری اینترنت در میان شرکت‌های حمل و نقل توسط فدکس برای اولین بار صورت گرفت.
فدکس در دهه‌ی نود میلادی گسترش خود به آسیا و اقیانوسیه را بصورت کامل انجام داد و برای تحقق این امر، مسیرهای هوایی مورد نیاز خود را از Evergreen International خرید. پس از خریداری این مسیرهای هوایی رسما سرویس‌دهی به کشور‌هایی نظیر چین و استرالیا آغاز شد. در پایان دهه‌ی ۹۰ میلادی فرودگاه شارل دوگل پاریس به عنوان هاب اروپایی این شرکت در نظر گرفته شد. در سال ۲۰۰۰ رسما نام فدکس اکسپرس به عنوان نام این سرویس مورد استفاده قرار گرفت که یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ FedEx Corporation به شمار می‌رود.
آغاز قرن بیست و یکم با قراردادی بین فدکس و سرویس پستی ایالات متحده‌ی آمریکا یا USPS آغاز شد که چندبار شامل تمدید شده و از این‌رو سرویس پستی ایالات متحده‌ی آمریکا را تا سال ۲۰۲۴ به بزرگ‌ترین مشتری فدکس تبدیل کرده است. فدکس در سال ۲۰۱۵ میلادی با هدف گسترش فعالیت‌های خود در اروپا، شرکت هلندی TNT را با پرداخت مبلغ ۴.۸ میلیارد دلاری تصاحب کرد. فدکس با تصاحب تی‌ان‌تی یکی از اصلی‌ترین رقبای خود در سطح بین‌الملل را ازآن خود کرد، چراکه تی‌ان‌تی چهارمین شرکت بزرگ حمل و نقل در سطح جهان بود.
در کنار قرارداد سرویس پستی آمریکا، ظهور فروشگاه‌های آنلاین و افزایش خریدهای اینترنتی در کشور‌های مختلف جهان را نیز باید یکی از عواملی خواند که باعث شده تا فدکس مشتریان جدیدی پیدا کند. برای مثال می‌توان به شرکت آمازون اشاره کرد که از جمله‌ی بزرگ‌ترین مشتریان فدکس است، حال آنکه به نظر می‌رسد جاه‌طلبی‌های آمازون می‌تواند فدکس را نیز نگران کند. از سال گذشته‌ی میلادی آمازون با اجازه‌ی ۲۰ فروند بوئینگ ۷۶۷ قدم در حوزه‌ای گذاشته که فدکس در آن یکی از پیشروان است. آمازون به عنوان بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی جهان که لجستیک بخشی جدانشدنی از آن است، در پی آن است تا وابستگی خود به شرکت‌هایی نظیر فدکس را کاهش دهد. هرچند بسیاری از کارشناسان این موضوع را یک دغدغه‌ی جدید برای فدکس، یو‌پی‌اس یا دی‌اچ‌ال می‌دانند، اما در مقابل شمار دیگری از کارشناسان نیز بر این باورند که آمازون نمی‌تواند با راه‌اندازی سرویس حمل و نقل خود، بازار غول‌های لجستیک را به خطر اندازد.
فدکس از زبان آمار
فدکس در رتبه‌بندی با ارزش‌ترین برندهای فوربز در رده‌ی ۸۳ قرار دارد. ارزش برند این شرکت فعال در حوزه‌ی لجستیک، ۷.۵ میلیارد دلار است. فدکس در سال ۲۰۱۷ میلادی موفق شده تا درآمدی ۶۰.۳۱۹ میلیارد دلاری به دست بیاورد که در مقایسه با سال‌های پیش از آن رشد داشته است. سود خالص کسب شده توسط فدکس نزدیک به سه میلیارد دلار اعلام شده است. ارزش سهام فدکس در زمان نگارش این مقاله ۲۴۳ دلار است که از این‌رو ارزش بازار فدکس را ۵۲.۳ میلیارد دلار رقم می‌زند.
این شرکت که سابقه‌ای کمتر از نیم قرن دارد هم اکنون با در اختیار داشتن ۶۸۸ فروند هواپیمای کارگو، بزرگ‌ترین ناوگان را در بین شرکت‌های حمل و نقل در اختیار داشته و پنجمین شرکت در میان تمام ایرلاین‌ها است. فدکس از نظر وزن بسته‌هایی که روزانه حمل می‌کند نیز رتبه‌ی بزرگ‌ترین شرکت هوایی جهان را برعهده می‌گیرد. ۶۸۸ فروند هواپیمای فدکس اکسپرس روزانه به بیش از ۴۰۰ مقصد پرواز کرده و بیش از ۶ میلیون بسته را هر روز به دست صاحبان آن می‌رساند. ناوگان هواپیماهای فدکس به تنهایی بیشتر از تعداد هواپیماهایی است که سه شرکت هواپیمایی شناخته‌ی شده‌ی منطقه‌ی خاورمیانه یعنی امارات، اتحاد و قطر ایرویز در اختیار دارند. فدکس در نظر دارد تا طی ۵ سال آینده بیش از ۱۵۰ فروند هواپیمای دیگر را نیز به ناوگان خود اضافه کند.